هزار و یک شب

هزار و یک‌شب نام کتابی است که مجموعه? داستانهای افسانه‌ای قدیمی را در برداشته و به زبان‌های منتشر شده‌است.
اکثر ماجراهای آن در بغداد و ایران می‌گذرد و داستان‌های آن را از ریشه? ایرانی دانسته‌اند که تحت تاثیر آثار هندی و عربی بوده‌است. اینکه داستان‌های هزار و یک شب مشخص و روشن باشند و تعداد آنها دقیقا هزار و یک باشد چندان واقعی به نظر نمی‌رسد. اما داستان‌های زیادی زیر نام هزار و یک شب نوشته شده‌است.

پیشینه

این کتاب پیش از دوره هخامنشی در هند به وجود آمده و قبل از حمله اسکندر به فارسی (پهلوی[ترجمه شده و در قرن سوم هجری زمانی که بغداد مرکز علم و ادب بود از پهلوی به عربی برگردانده شده‌است. اصل پهلوی کتاب ظاهراً از زمانی که به عربی ترجمه شده از میان رفته‌است. او دلیل آنکه کتاب پیش از اسکندر به فارسی درآمده به مزوج الذهب مسعودی متوفی به سال ??? ه. ق و الفهرست ابن ندیم متوفی به سال ??? ه. ق مراجعه می‌دهد و سپس با اشاراتی به مشابهت هزار ویک شب با کتاب استر تورات استدلال می‌کند که هر دو کتاب در یک زمان و پیش از حمله اسکندر نوشته شده‌اند و ریشه واحد دارند. هزار افسان وقتی به عربی ترجمه شده، نخست الف خرافه و سپس الف لیله خوانده شده، و چنانکه حکمت می‌گوید در زمان خلفای فاطمی مصر به صورت الف لیلة و لیله (هزار شب و یک شب) در آمده‌است. - ابتدا قبل از دوران هخامنشی در هندوستان بوجود آمد.

- قبل ازاسکندر به ایران آمده و به فارسی قدیم ترجمه شده.
- در قرن سوم در بغداد به عربی ترجمه شده.
- در قرن چهارم در مصر به داستان‌های آن اضافه شده.
- در قرن دهم جمع آوری و تدوین شده با نام الف لیلة و لیله
- در قرن هجدهم به فرانسه ترجمه شده.
- در سال ???? هجری قمری، در زمان محمد شاه به دست عبداللطیف طسوجی تبریزی به فارسی ترجمه شده و میرزا محمد علی سروش اصفهانی اشعاری به فارسی برای داستان‌های آن سروده‌است که تا زمان ناصرالدین شاه ادامه داشته‌است. داستان‌های این کتاب دارای محتوی بسیار بوده از جمله طنز، تعالیم اخلاقی چه بد و چه خوب (بعضی از داستان‌های آن دارای تعالیم فاسده بوده و تشویق به عیش و نوش و لهو و لعب می‌نموده برای همین از این حکایات صرف نظر شده‌است ولی در بعضی حکایات هم تشویق به عدالت و ایثار و جوانمردی نموده‌است.)، آداب و سنن ملل مختلف، مشکلات اجتماعی، مسافرت و سیاحت و...

نسخه کنونی فارسی را عبد الطیف طسوجی تبریزی در زمان محمد شاه و پسرش ناصر الدین شاه به فارسی درآورد و به چاپ سنگی رسید. «هزار و یک شب» نامی است که از زمان ترجمه طسوجی در دوره قاجار در ایران شهرت یافته و نام قدیم آن هزار افسان بوده‌است. چاپ کتاب تا زمان انقلاب اسلامی به همان سیاقی که چاپ کلاله خاور درآمده بود، مشکلی نداشت. بعد از انقلاب هم انتشارات هرمس این کتاب را در سال ???? منتشر کرد که در ???? به چاپ دوم رسید.
نخستین ترجمه? هزار و یکشب به زبان‌های اروپایی در قرن شانزدهم میلادی به دست آنتوان گالان به فرانسه درآمد و در سال ???? میلادی منتشر شد. ر ریچارد برتون نخستین ترجمه انگلیسی این کتاب را در ???? عرضه کرد. بورخس همه آثارش را مدیون هزار و یک شب می‌دانست و تأثیر آن بر بسیاری از نویسندگان معروف جهان از جمله کسانی چون جویس انکار ناپذیر است.
در سال ???? که سیصدمین سال ترجمه کتاب به زبان‌های اروپایی بود، یونسکو، جشن و همایشی در فرانسه و آلمان برگزار کرد که در آن بسیاری کشورهای عربی و بسی از کشورهای دور افتاده جهان چون هاوایی و یوگسلاوی که هزار و یک شب از طریق ترجمه به آنجاها رسیده نماینده داشتند، اما از ایران کسی در این جشن شرکت نداشت. پروفسور مارزلف مدیر این جشن که خود از ایرانشناسان به شمار می‌رود، در یک مصاحبه با خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا در ?? آذر ماه ?? در پاسخ این سوال که چرا از ایرانیان کسی به این همایش دعوت نشده بود (در واقع چرا به سهم ایرانیان در کتاب هزار و یک شب بی اعتنایی شده) گفت بین ایرانیان کسی را پیدا نکرده که بر زبان انگلیسی مسلط باشد و به همین دلیل کسی را دعوت نکرده است!
کتابی که در آن قصه‌ها و افسانه‌های قدیم کشورهایی چون ایران، هند و سرزمین‌های عربی گردآمده و به قول بورخس بدل به یک گنجینه ادبی فراملیتی شده‌است. حکمت برای اصل و نسب هندی کتاب دو دلیل می‌آورد. یکی از آنها قصه‌های تو در تو (حکایت در حکایت) است که در ادبیات هند سابقه دارد و ایرانیان نیز به گفته علامه قزوینی با این شیوه آشنایی داشتند.

نوشته شده در سه شنبه 88/11/20ساعت 3:34 عصر توسط سارا نظر تو چیه؟ ( ) |